Przewodnik - Azja

Azjatyckie rekordy:

• najwyższy szczyt Ziemi: Mt. Everest (8850 m n.p.m.);
• największa aglomeracja: Tokio (28 mln);
• największe opady: Czerapundźi, Indie - 11000 mm;
• najniższa temperatura: Ojmiakon, Rosja - -71,2^o C;
• największe jezioro: Morze Kaspijskie (374 tys. km²);
• największa wyspa: Borneo (746 tys. km²);
• najludniesze państwo świata: Chiny (1,32 mld);
• największy półwysep: Półwysep Arabski (2780 tys. km²);
• najsłabiej zaludniony kraj: Mongolia (1,89 os. na km²);
• najbardziej zaludniony kraj: Singapur (6771 os. km²).

Opis kontynentu

Azja jest częścią świata o niebywałej różnorodności geograficznej i kulturowej. Występują tu wszystkie strefy klimatyczne, począwszy od równikowej w Malezji i Indonezji poprzez strefę zwrotnikową w Indiach, podzwrotnikową w Turcji i Iranie, umiarkowaną w Chinach, Azji Środkowej i Rosji aż po strefę polarną na dalekiej rosyjskiej północy. Na południu i wschodzie panują klimaty monsunowe. W Azji południowej główne opady przynosi monsun letni, południowo-zachodni, który trwa od maja/czerwca do września/pażdziernika. W Azji wschodniej i południowo-wschodnie dużą rolę odgrywa monsun zachodni, który przynosi opady od maja do sierpnia. W Azji mieszka 60% populacji świata. Rozkład ludności jest bardzo nierównomierny. Z jednej strony znajdziemy bardzo gęsto zaludnione obszary Niziny Hindustańskiej, Niziny Chińskiej, Jawy czy Japoni, z drugiej zaś właściwie bezludne, wielkie obszarowo tereny Tybetu, środkowo-azjatyckich pustyń, tajgi i tundry.

Azja jest kolebką kilku wielkich cywilizacji: chińskiej, indyjskiej, mezopotamskiej i arabskiej. W Azji, na Półwyspie Anatolijskim, ok 10 tys. lat temu, powstały pierwsze osady ludzkie. Wiązało się to z udomowieniem zwierząt i uprawą pierwszych roślin. Centrum życiua kulturalnego przesunęło się później na wschód, ku dolinom Tygrysa i Eufratu, mniej więcej na terenie dzisiejszego Iraku, gdzie od 4 po połowy 1 tysiąclecia p.n.e. istniały imperia sumeryjskie, akkadyjskie, babilońskie i asyryjskie. Cywilizacja Chińska swoje początki wywodzi od dynasti Xia, na przełomie 2 i 3 tysiąclecia p.n.e., która panowała w środkowym dorzeczu rzeki Żółtej (Huang He). Począwszy od dynasti Qin w III w. p.n.e. terytorium chińskie zaczęło się rozszerzać we wszystkich kierunkach. Cywilizacja Indyjska rozwinęła się w dolinie Indusu w 3 tysiącleciu p.n.e. Po jej upadku, przyspieszonym przez najazd plemion aryjskich z północy centrum kulturowe przesunęło się na obszar dzisiejszych półncnych Indii, kultura indyjska stała się zaś mieszanką kultury miejscowej endogenicznej i aryjskiej. Porządkiem politycznym, który na długie stulecia utrwalił się w Azji zachwiał pojawienie się nowej siły politycznej - Arabów, którzy w VII w. p.n.e.dokonali podboju całej Azji zachodniej. Islam roszerzył się przez nastepne stulecia na Azję środkową oraz południową, a wraz z kupcami dotarł do Azji południowo-wschodniej, gdzie znajduje się obecnie najludniejsze islamskie państwo świata - Indonezja. Począwszy od początku XVI w n.e. rozpoczyna się infiltracja potęg europejskich, która doprowadziła w XIX w do podporządkowania niemalże całego kontynentu państwom europejskim, w największym stopniu Wielkiej Brytani i Francji. Proces dekolonizacji trwal przez kilka dzisięcioleci po II wojnie światowej. Obecnie tylko niewielkie terytoria wyspiarskie pozostały w rękach Europejczyków bądź Amerykanów.

Z Azji wywodzą się wszystkie wielkie światowe religie. Umysł azjatycki zawszy był umysłem religijnym, zdolnym do zaawansowanych rozważań metafizycznych i teologicznych. Dwie z trzech wielkich religii monoteistycznych - chrześcijaństwo i judaizm, rozwinęło się na terytorium dzisiejszego Izraela, którego stolica - Jerozolima, jest ponadto świętym miastem islamu. Sam islam wykluł się na Półwyspie Arabskim, na uboczu ówczesnego zycia politycznego, jednak dzisiaj jest największą religią azjatycką. Dorównuje mu ilościowo hinduizm, który ogranicza się właściwie do krajów Azji południowej, choć w 1 tysiącleciu n.e. był popularną religią w Azji południowo-wschodniej. Buddyzm jeszcze na początku XX wieku uznawany był za najliczniej wyznawaną religię w Azji, jednak wraz laicyzacją Chin stracił setki milionów wiernych. Buddyzm podobnie jak hinduizm wywodzi się z Indii i jest religią ateistyczną, podobnie jak powstały w tym samym czasie (poł. I tysiąclecia p.n.e.) dźinizm. Wywodzący się również z Indii sikhizm jest połączeniem idei hinduskich z islamem. W Chinach funkcję religii pełnił oprócz buddyzmu taoizm i konfucjanizm, będące bardziej systemami filozoficznymi niż religiami. W Japoni do tej pory dużą rolę pełni szinto. Chrześcijaństwo ma w Azji bardzo silną pozycję. Niegdyś wraz nestorianizmem rozprzestrzeniło się aż do Chin, później tereny te objął islam, ale chrześcijaństwo zawitało wraz z misjonarzami do Azji południowej i południowo-wschodniej i obecnie jest trzecią pod względem liczby wyznawców religią Azji. W swej kolebce, na Bliskim Wschodzie, wyznaje je mniej niż 10% populacji.

NAJWAŻNIEJSZE ATRAKCJE

• Jerozolima (Izrael) - święte miasto trzech religii o niezwykłej, przepełnionej duchem świętości atmosferze
• Angor Wat (Kambodża) - największa na świecie budowla religijna, o unikalnej architekturze
• Bangkok (Tajlandia) - rozrywkowa stolica Azji, a przy tym pełne dynamizmu, nowoczesne miasto
• Tybet (Chiny) - urzekające, surowe krajobrazy przyprawione dojmującą tybetańską kulturą
• Agra (Indie) - zapierający dech w piersiach cudowny monument wystawiony miłości
• Zatoka Halong (Wietnam) - natura ukazuje swe piękno w postaci setek rozrzeźbionych szczytów wyrastających ponad wody oceanu
• Mongolskie stepy - bezkresne stepy, na których niegdyś pasły się konie niezwyciężonej armii Czyngis-chana
• Wielki Mur (Chiny) - największa budowla jaką kiedykolwiek wzniosły ludzkie ręce
• Persepolis (Iran) - napawająca zadumą pamiątka po potęznej dynasti Achmanidów
• Petra (Jordania) - wykute w czerwonej skale miasto o niepowtarzalnym charakterze
• Pamukkale (Turcja) - cud natury powstały na skutek działania wód wpiennych, które wyrzeźbiły wspaniałe białe terasy
• Jezioro Bajkał (Rosja) - najgłębsze jezioro słodkowodne na świecie, położone wśród surowych lasów tajgi
• Luang Prabang (Laos) - magiczna atmosfera kolonialnego miasta wzbogaconego o tajemnicze wieże buddyjskich watów
• Wulkany Archipelagu Malajskiego - na niektóre można wejść (np. Kinabalu czy Rinjani) a inne można podziwiać z daleka (np. Semeru czy Krakatau) jednak zawsze jest to niezapomniany widok
• Borobudur (Indonezja) - największa buddyjska stupa na świecie od kilkunastu stuleci zachwyca swym konceptem i wyrafinowaniem
• Pagan (Birma) - niepowtarzalny widok płaskowyżu usianego światyniami, pagodami i klasztorami buddyjskimi
• Palmyra (Syria) - położone pośród piasków pustyni monumentalne ruiny niegdyś bogatego, wielkiego, starożytnego miasta
• Himalaje - najwyższe góry świata, z wieloma wspaniałymi szlakami trekkingowymi i cudownymi krajobrazami